Γράφει η Φλώρα Μυρσαλιώτου*

Μέντορας Ψυχολόγος Καποδιστριακού Πανεπιστημίου- MA/Med/PSGRT/BA

Αξία σημαίνει ένα πολύτιμο πνευματικό ή άλλο αγαθό, που λειτουργεί ως καθοδηγητικός παράγοντας στη ζωή ενός ανθρώπου ή και αναγνωρίζεται ως πολύτιμο αγαθό (καθοδηγητής) από το κοινωνικό σύνολο.

Θεωρείται σπουδαίο και χρήσιμο, καθορίζοντας τον τρόπο σκέψης μας και άρα τη συμπεριφορά μας.

Οι βασικές αξίες της Ελληνικής κοινωνίας, που υπάρχουν και στο Σύνταγμα, είναι: Ο σεβασμός και η προστασία της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Η ελευθερία και η κoινoβoυλευτική δημoκρατία. Η προστασία της παιδείας και της ορθόδοξης παράδοσης. Η προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Η προστασία της διεθνούς ειρήνης και συνεργασίας. Η προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Οι αξίες χωρίζονται σε 7 κατηγορίες:

• Ψυχικές – αυτογνωσία, θάρρος, τόλµη, αισιοδοξία, εσωτερική γαλήνη, αυτοπεποίθηση, υπομονή, εγκράτεια, φιλαλήθεια
• Πνευµατικές – µελέτη, κριτική, αξιολόγηση, περίσκεψη, διαύγεια, γόνιµη περιέργεια, πίστη
• Ηθικές αξίες – εντιµότητα, ανθρωπιστική διάθεση, ηρωική διάθεση, σεβασµός, αξιοπρέπεια, αγάπη
• Κοινωνικές – συνεργασία, αλληλεγγύη, αλτρουισµός, εργατικότητα, συναίνεση, κοινωνική συνείδηση, πειθαρχία, ευνοµία, δικαιοσύνη
• Εθνικές – φιλοπατρία, υπεράσπιση της εθνικής ταυτότητας, εθνικό φρόνηµα, εθνική αυτογνωσία
• Πολιτιστικές – ολυµπιακό πνεύµα, υπεράσπιση λαϊκού πολιτισµού, τήρηση εθίµων, γνώση της γλώσσας
• Αισθητικές – φιλοκαλία/ καλαισθησία, αισθητική αντίληψη

Όλοι μας ερχόμαστε στη ζωή με ένα συγκεκριμένο «ταμπεραμέντο», όπως ονομάζεται στην ψυχολογία – αν είστε γονείς δύο η περισσοτέρων παιδιών, θα έχετε παρατηρήσει τις διαφορές ανάμεσα στα μωρά σας, ακόμη κι αν είναι ομοζυγωτικά δίδυμα. Καθώς αναπτυσσόμαστε το περιβάλλον μας και η πρώτη κοινωνία μέσα στην οποία βρισκόμαστε μας επηρεάζει ακόμα και αν είμαστε απλοί παρατηρητές – τα παιδιά μαθαίνουν πάρα πολλά μέσα από τον μιμιτισμό σύμφωνα με τη συμπεριφοριστική ψυχολογία (εντυπώνοντας και αντιγράφοντας τις συμπεριφορές των ανθρώπων που τα μεγαλώνουν π.χ. όταν ένας ενήλικας που καπνίζει και κρατώντας το τσιγάρο λέει στο παιδί να μην καπνίζει, κατανοούμε πως έχει διαφορετική επίδραση από αυτόν που το λέει και το πράττει παράλληλα). Οι άνθρωποι που μας μεγαλώνουν με έμμεσο ή και με άμεσο τρόπο, μας μεταβιβάζουν  τις αξίες τους.

Στο σχολείο και παράλληλα με την ανάπτυξη του προφορικού και γραπτού λόγου, ερχόμαστε σε επαφή με δασκάλους, οι οποίοι μπορεί να διαφέρουν από τους γονείς μας και μη έχοντας το συναισθηματικό δεσμό μαζί μας, μας οριοθετούν με μεγαλύτερη άνεση και μας διδάσκουν επίσης αξίες. Οι συμμαθητές μας επίσης μας διδάσκουν, καθώς μπορεί να συμπεριφέρονται διαφορετικά από εμάς, λόγω διαφορετικού ταμπεραμέντου ή και πρωταρχικού οικογενειακού περιβάλλοντος.

Κάπου μέσα στην εφηβεία πλέον επηρεαζόμαστε και διδασκόμαστε από πολλές διαφορετικές πηγές και άτομα εκτός οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος και αρχίζουμε το ταξίδι προς την εύρεση των δικών μας αξιών, προσπαθώντας να κατανοήσουμε αυτά που μας έμαθαν σε μικρότερη ηλικία και αυτά που μας μαθαίνει η κοινωνία στην οποία ζούμε την παρούσα χρονική φάση της ζωής μας.

‘Ετσι οδηγούμαστε στην ενήλικη πλέον κατάστασή μας, κάπου γύρω στα 30 με 35 έτη μας κατά μέσο όρο, έχοντας αποκτήσει ολοκληρωμένη άποψη για εμάς και τους γύρω μας, για το τι πραγματικά έχει αξία για εμάς, και τι είναι αυτό που με τη δική μας σειρά θέλουμε να διδάξουμε τα νεώτερα μέλη της κοινωνίας μας όταν μπούμε στη γονεϊκή ή και ώριμη φάση της ζωής μας.  Σε αυτή τη φάση της ωρίμανσης είναι σημαντικό να μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε την αυτογνωσία μας και με θάρρος και αγάπη για τον εαυτό μας να εισάγουμε και νέες αξίες που συμβαδίζουν με την εποχή και την κοινωνία όπου ζούμε.

Παρατηρώντας τα προβλήματα της εποχής μας και εντοπίζοντας τα κενά λειτουργικότητας του κοινωνικού συνόλου, θα μπορούσαμε ίσως να διδάξουμε στα παιδιά μας την ανοχή και τη μη απειλητική αντίληψη της διαφορετικότητας, την πολυπολιτισμικότητα, την προσαρμοστικότητα στις γρήγορες εναλλαγές του περιβάλλοντός μας, την αξία του να μην υποκύπτουμε στις δυσκολίες της οικονομικής κρίσης και των αρνητικών συναισθημάτων του φόβου, της αγωνίας, του θυμού, της λύπης και της ντροπής. Mερικές αξίες, που προσιδιάζουν στην έννοια του ανθρώπου δεν µπορούν να εξολοθρευτούν, χωρίς ν΄ ακυρωθεί και η έννοια του ανθρώπου.

Δώστε στα παιδιά μας την αξία της ελπίδας, της αναγέννησης και της επανεκκίνησης στη ζωή τους και την αξία της πνευματικότητας ώστε να παίρνουν δύναμη εσωτερικά και να μην εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες για την ευτυχία τους και την επιτυχία τους στη ζωή. Φτιάξτε μαζί τους ένα δέντρο αξιών και διδάξτε τους πώς να το καλλιεργούν και να το ποτίζουν τακτικά με την αγάπη για τη ζωή και την αυτοπραγάτωσή τους, για να γίνουν τα ίδια ευτυχισμένα και να γευτούν την πλήρη κάλυψη των αναγκών τους.

Δεδομένου ότι «τα πάντα ρει», οι συνθήκες της κοινωνίας αλλάζουν. Όταν λοιπόν μεταβάλλονται οι συνθήκες, μεταβάλλονται και οι αξίες, ως συστατικά των κοινωνιών, είτε βίαια μέσα από τη σύγκρουση των διαφόρων κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών κτλ. ομάδων, είτε αργά και αθέατα μέσα από την φθορά των παλιών και την υιοθέτηση καινούργιων αξιών. Κάθε άτομο και κάθε κοινωνία, ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης, έχουν τις δικές τους ανάγκες. Οι ανάγκες επηρεάζουν και τη διαμόρφωση των αξιών. Το περιβάλλον είναι αυτό που ορίζει ποια «πράγματα» έχουν αξία, δηλαδή πρωταρχική σημασία, σπουδαιότητα για τη ζωή. Όμως η ύπαρξη ατομικών και κοινωνικών αξιών απαιτεί αξιολόγηση και ιεράρχηση, ώστε να καταφέρουμε την ανάπτυξη αυτού του δέντρου, ώστε να τα καταφέρουμε στην ίδια μας την ανάπτυξη και στη ζωή μας.

Θυμηθείτε, πως ο καλύτερος τρόπος μεταβίβασης των αξιών μας είναι να γίνουμε εμείς παράδειγμα προς μίμιση, με ανοιχτό μυαλό ώστε να καλωσορίζουμε τη νέα γνώση, τις αλλαγές στη ζωή μας και το διαφορετικό, εξάλλου οι αξίες –αρετές για τους αρχαίους Έλληνες– είναι συστατικό στοιχείο του πολιτισμού. Σχετίζονται με την ποιότητα, την ικανότητα και είναι ατομικά και κοινωνικά χρήσιμες.

Κάντε μία ερώτηση πάντα στο εαυτό σας όταν βρίσκεστε σε δίλημμα, όταν όλα γύρω σας νιώθετε να είναι αμφίβολα και νιώθετε ανικανοποίητοι από τη ζωή σας , ρωτήστε τον εαυτό σας, τι έχει περισσότερη αξία για μένα; και για ποιο λόγο; Οι επιλογές που κάνουμε είναι σημαντικό να έχουν αξία για εμάς και να καλύπτουν τις ανάγκες μας ώστε να μας οδηγούν στην αυτοπραγμάτωση, στην επίτευξη ισορροπίας πνεύματος και σώματος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για τα μέλη μιας κοινωνίας να φτιάξουν πραγματικά το τέλειο σύνολο, που θα αντέξει σε όλες τις μεταβολές του χώρου και του χρόνου, που όλοι μας αναπόφευκτα θα βιώσουμε.

Η τέχνη αποδίδει στο δέντρο το νόημα του άξονα που ενώνει διάφορους κόσμους, αποτελεί το απόλυτο σύμβολο άνθισης, δημιουργίας, αναγέννησης, γνώσης και σοφίας. Το δέντρο συμβολίζει, κατά ευρεία έννοια, τη ζωή στο άπειρο, την ένταση, την ανάπτυξη, τη διάχυση, την αναπαραγωγή και την ανανέωση της. Σαν ζωή στο διηνεκές συμβολίζει την αθανασία. Ας δώσουμε λοιπόν στα παιδιά μας μία κληρονομιά που να αξίζει! Τι αξίζει, τι είναι αυτό που μένει από εμάς όταν φύγουμε από αυτή τη ζωή, τι είναι αυτά που μεταλαμπαδεύσαμε στη νέα γενιά όπου ο θάνατος δεν μπορεί να τα αγγίξει; Αυτό που μας ενώνει με όλη την πλάση, είναι η ανάγκη για διατήρηση αξιών στη ζωή μας.

Οι ενέργειές μας, δείχνουν τις αξίες μας. Βάλτε με σειρά προτεραιότητας τις αξίες σας. Αναλογιστείτε αν οι αξίες που βρήκατε, αναλογούν στην σημερινή σας κατάσταση. Αν ναι, προχωρήστε μπροστά και πετύχετε τον επόμενο σας στόχο. Αν όχι, δουλέψετε πάνω στις αξίες που θα θέλατε να είχατε αλλά δεν τα έχετε πάει και τόσο καλά. Επαναλαμβάνετε την λίστα των αξιών σας κάθε φορά που δεν ξέρετε τι απόφαση να πάρετε. Σε λίγο καιρό θα είστε σε θέση να είστε πιο αποφασιστικοί και γεμάτοι από περηφάνια για τα επιτεύγματά σας, υπερήφανοι που δώσατε στη λέξη «δεντροφύτευση» μία νέα αξία!

Φλώρα Μυρσαλιώτου

Μέντορας Ψυχολόγος Καποδιστριακού Πανεπιστημίου

MA/Med/PSGRT/BA

email: flora.myrsaliotou@gmail.com

τηλ: 6948642842